Co to są zaburzenia psychosomatyczne?

Zaburzenia psychosomatyczne – czyli jakie?
Psychosomatyka to potoczne określenie, które występuje w Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania, jako Zaburzenia Nerwicowe występujące pod Postacią Somatyczną.

Zaburzenia psychosomatyczne – holistyczne podejście

Istnieją różne teorie na temat zdrowia i chorób. Według jednej z nich choruje cały człowiek, cały organizm, a nie tylko jeden wybrany układ czy narząd (fragment). Ciało jest połączone z umysłem – psyche i soma tworzą całość. Zgodnie z takim rozumowaniem logicznym wydaje się, że choroby somatyczne mogą być spowodowane czynnikami z obrębu psyche – np czynnikami emocjonalnymi.
Z drugiej strony choroby somatyczne mogą być przyczyną zaburzeń psychicznych.
Obserwując organizm w ujęciu holistycznym wyraźnie widoczne jest, że objawy somatyczne i objawy psychiczne (emocjonalne) wzajemnie na siebie oddziałują i się przenikają.

Zaburzenia psychosomatyczne – jak leczyć?

Zaburzenia psychosomatyczne wymagają holistycznego oraz indywidualnie ustalonego dla pacjenta leczenia. Szczególnie istotne miejsce w leczeniu zajmuje psychoterapia. Współpraca lekarza psychiatry i lekarza pierwszego kontaktu z psychologiem lub psychoterapeutą jest kluczowa – pozwala ona na ustalenie wspólnego, holistycznego plan terapeutycznego. Jest to szczególnie istotne, ponieważ działania specjalistów powinny być komplementarne, a nie sprzeczne, a holistyczna współpraca znacząco zwiększa efektywność podjętej terapii.

Zaburzenia psychosomatyczne – jakie mogą być objawy psychosomatyczne?

Objawy psychosomatyczne mogą dotyczyć w zasadzie wszystkich objawów chorobowych.
Oczywiście są pewne typowe objawy psychosomatyczne.
Do typowych objawów zaburzeń psychosomatycznych należą:

• zawroty głowy (mogą być spowodowane chronicznym stresem lub napięciem),
• uderzenia gorąca niezwiązane z menopauzą (mogą być spowodowane na przykład silnym pobudzeniem emocjonalnym),
• drżenie rąk (powodem może być silny i przewlekły stres),
• kołatanie serca (może mieć podłoże emocjonalne),
• przyspieszone bicie serca bez związku z wysiłkiem fizycznym.

Jednak złotą zasadą w procesie leczenia zaburzeń psychosomatycznych jest to że cierpienie pacjenta należy traktować jako rzeczywiste – nawet pomimo braku jego fizjologicznego uzasadnienia.

Zaburzenia psychosomatyczne – inne objawy

Możliwe zaburzenia ze strony układu trawienia, – bóle o charakterze wędrującym, odczucie wzdęcia, rozdymania, odbijania, wymioty, nudności, biegunki, zaparcia (nerwica żołądka), pieczenie przełyku, ślinotok, poczucie suchej śluzówki, uczucie guli gardle, problemy z połykaniem, zaburzenia odżywiania: nadmierne łaknienie i otyłość, brak łaknienia i wychudzenie.

Możliwe zaburzenia ze strony układu krążenia – zaburzenia rytmu pracy serca: przyśpieszona bądź spowolniona akcja serca, pocenie, drżenie („nerwica serca”), zaburzenia ciśnienia, zasłabnięcia, omdlenia.

Możliwe zaburzenia ze strony układu oddechowego- duszność, psychogenny kaszel, hiperwentylacja

Możliwe zaburzenia ze strony układu moczowego– pieczenie, częste psychogenne oddawanie moczu, trudności z oddawaniem moczu.

Możliwe zaburzenia ze strony układu czuciowo-ruchowego i mięśni szkieletowych: Nieprzyjemne doznania i bolesność różnych stron ciała, nadwrażliwość na dotyk, kurczowe zaburzenia ruchowe, zaburzenia czucia, skurcze mięśniowe, drżenie mięśniowe, obrzmienie, swędzenie, pieczenie, mrowienie, wysypka, drętwienie, cierpnięcie, psychogenne niedowłady i porażenia uniemożliwiające wykonanie ruchu, psychogenne bóle głowy i zawroty, bóle kręgosłupa, bóle „ reumatyczne, korzonkowe”.

Możliwe zaburzenia ze strony układu czuciowego związanego ze zmysłami: zakłócenie widzenia – mroczki, podwójne widzenie, niedowidzenie i nawet czynnościowa ślepota, zaburzenia słuchu – niedosłyszenie, szumy, nadwrażliwość na dźwięki, zaburzenia smaku i węchu.

Możliwe zaburzenia ze strony metabolizmu i gospodarki węglowodanowej, zaburzenia hormonalne – wydzielania tarczycy, jajników, przysadki, które niekiedy są diagnozowane, jako pierwotne zakłócenia, i w konsekwencji leczone hormonalnie, wtórnie doprowadzając do zaburzeń endokrynologicznych.

Możliwe zaburzenia w sferze seksualności – zaburzenia menstruacyjne, zaburzenia erekcji, zaburzenia jajeczkowania, psychogenna bezpłodność.

Możliwe zaburzenia o charakterze hipochondrycznym – dominuje przekonanie o poważnej chorobie somatycznej, o charakterze przewlekłym i zagrażającej życiu.

Zespół bólu psychogennego – uporczywe bóle określonej części ciała, które nie mają swojego uzasadnienia.

Oczywiście objawów może być znacznie więcej, każdorazowo są uzależnione od indywidualnej sytuacji pacjenta.

Zaburzenia psychosomatyczne – przyczyny od strony psychicznej

Prawdopodobnie najczęstszymi przyczynami, dla których doświadczamy problemów psychosomatycznych, jest długotrwałe doświadczanie:

• strachu;
• osamotnienia;
• zagubienia;
• niepokoju;
• złości;
• niskiego poczucia własnej wartości;
• braku wiary w siebie;
• niezaspokojonej potrzeby akceptacji czy miłości;
• poczucia winy;
• złości;
• nierozwiązanych konfliktów wewnętrznych czy też konfliktów z ważnymi dla nas osobami.

Dodatkowo jeśli doświadczając takich emocji czy stanów jednocześnie obwiniamy się – uważając, że jesteśmy słabi albo po prostu, że nie powinniśmy tak się czuć – wtedy objawy chorobowe mogą się nasilać i narastać, a organizm może zacząć wymuszać na nas odpoczynek.

W terapii zaburzeń psychosomatycznych skuteczna jest przede wszystkim psychoterapia, zarówno metody oparte na poznawczo – behawioralnych oddziaływaniach jak również psychodynamiczne, psychoanalityczne czy inne oparte na wglądzie przynoszą Pacjentowi rozumienia swoich trudności oraz niejako „przerwanie” błędnego koła łączenia emocji z objawami fizycznymi. Bardzo istotna w leczeniu zaburzeń psychosomatycznych jest również psychoedukacja.